ในปัจจุบันสัตว์ในป่าหลายชนิดเริ่มทยอยสูญพันธุ์กันเรื่อย ๆ ซึ่งสาเหตุหลักเกิดจากสัตว์เหล่านั้นถูกลอบฆ่า ถูกไล่ล่าอย่างไร้ความปรานี ทั้งยังถูกมนุษย์เข้าไปรบกวนที่อยู่อาศัย ไหนจะปรับตัวกับสภาพอากาศที่เปลี่ยนแปลงไม่ได้ จนทำให้ต้องล้มหายตายจากกันไป เช่นนี้เองจึงต้องมีการควบคุม สัตว์ป่าสงวน ไว้เพื่อให้คงอยู่ในธรรมชาติ วันนี้เราจะพาทุกคนมารู้จักสัตว์ป่าสงวนไทย มาดูกันว่าจะมีสัตว์ชนิดใดบ้าง
สัตว์ป่าสงวน คืออะไร
สัตว์ป่าสงวน เป็นสัตว์ป่าที่หายากหรือสัตว์ป่าที่ใกล้สูญพันธุ์หรืออาจจะเป็นสัตว์บางประเภทที่สูญพันธุ์ไปแล้ว รวมถึงสัตว์ที่หายาก จำเป็นอย่างยิ่งที่ควรอนุรักษ์และสงวนไว้เพื่อให้มีสัตว์ป่าชนิดนี้ไว้ในประเทศไทยคงเหลืออยู่ ซึ่งสัตว์ป่าสงวน2567 นี้คงเหลืออยู่จำนวนน้อยลงแล้ว
สัตว์ป่าสงวนแตกต่างจากสัตว์ป่าคุ้มครองอย่างไร
สงสัยกันหรือไม่ว่า สัตว์ป่าสงวนกับสัตว์ป่าคุ้มครอง มีความแตกต่างกันยังไง ต้องบอกก่อนว่า สัตว์ป่าสงวน2567 คือ สัตว์ในป่าที่หายากและใกล้จะ สูญพันธุ์ แล้ว จึงต้องเร่ง อนุรักษ์ อย่างเข้มงวด ส่วนสัตว์ป่าคุ้มครอง คือ สัตว์ที่กฎกระทรวงกำหนดไว้ในกฎหมายว่าไม่อนุญาตให้ล่า มีไว้ในครอบครอง หรือทำการค้าขาย เว้นแต่ว่าเป็นการกระทำโดยราชการเพื่อศึกษา วิจัย เพาะพันธุ์ หรือทำเพื่อกิจการสวนสัตว์สาธารณะ ซึ่ง สัตว์ป่าสงวนจะไม่สามารถทำได้
สัตว์ป่าสงวนเลี้ยงได้ไหม
ตามกฎหมายคุ้มครองสัตวป่าได้ออกกฎหมายที่ให้การคุ้มครองและการครอบครองสัตว์ป่าไว้ว่า ห้ามไม่ให้ผู้ใดครอบครองสัตว์สงวน โดยเด็ดขาดไม่ว่าจะเป็นซากสัตว์ที่เสียชีวิตแล้วก็ตาม เว้นแต่สัตว์ป่าเป็นสัตว์ป่าคุ้มครองชนิดที่กำหนดได้กำหนดไว้ให้เพาะพันธุ์หรือครอบครองได้ตามกฎหมาย ซึ่งจะต้องทำการขออนุญาตเป็นลำดับขั้นตอน ไม่สามารถนำมาเลี้ยงและครอบครองได้ด้วยตนเอง
สัตว์ป่าสงวนในปัจจุบันมีกี่ชนิด
หากอ้างอิงจากพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครอง สัตว์ป่า พ.ศ. 2503 สัตว์ป่าสงวน ในประเทศไทยจะมีทั้งหมด 9 ชนิด ได้แก่ แรด กระซู่ กูปรี ควายป่า สมัน เนื้อทราย เลียงผา กวางผา และละองหรือละมั่ง ซึ่งเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมทั้งหมด แต่ในปัจจุบัน สัตว์ป่าสงวนล่าสุด ตามพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2564 มีการเพิ่มลิสต์รายชื่อสัตว์ป่าสงวนล่าสุด ในประเทศไทย ซึ่งถูกจำแนกออกเป็นได้หลายประเภทต่าง ๆ ดังนี้
สัตว์ป่าสงวน ประเภทสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม
- แรดชวา (Javan rhinoceros) มีลำตัวยาว 3.1 – 3.2 เมตร และสูง 1.5 เมตร เหนือจมูกมีนอขนาดเล็กและสั้นอยู่ 1 นอ ปัจจุบันเป็น สัตว์ป่าสงวน ในสถานะเสี่ยงขั้นวิกฤติต่อการ สูญพันธุ์ ซึ่งคาดว่ามีน้อยกว่า 50 ตัวใน อุทยาน แห่งชาติอูจุงกูลน บนเกาะชวา ประเทศอินโดนีเซีย ส่วนประเทศไทยไม่หลงเหลืออยู่แล้ว
- กระซู่ (Didermocerus Samatraensis) เป็นแรดที่เล็กที่สุดในโลก มี 2 นอเหมือนแรดแอฟริกา ลำตัวมีขนหยาบและยาวปกคลุม เมื่อโตเต็มวัยจะสูง 1.4 เมตร และยาว 2.5 เมตร ถือเป็น สัตว์ป่าไทย ที่ในปัจจุบันได้ สูญพันธุ์ ไปแล้ว และคาดว่าเหลืออยู่บนโลกนี้ไม่ถึง 100 ตัว
- ควายป่า (Wild Water Buffalo) มีขนาดใหญ่กว่า ว่องไวและดุร้ายกว่าควายบ้านมาก มีเขาทั้งตัวผู้และตัวเมีย ขาทั้ง 4 มีสีขาวแก่หรือสีเทา ในอดีตพบได้ในป่าของไทยเป็นจำนวนมาก แต่ปัจจุบันเป็นสัตว์ป่าที่ใกล้สูญพันธุ์ แล้ว หากถามว่า สัตว์ป่าสงวน มีอะไรบ้าง ที่ควรค่าแก่การ อนุรักษ์ ไว้ หนึ่งในนั้นก็คือควายป่า
- กูปรี หรือ โคไพร (Kouprey) เป็นสัตว์จำพวกกระทิงและวัวป่า ตัวโต โคนขาใหญ่ และปลายหางเป็นพู่ขน ปัจจุบันอยู่ในสถานะ สูญพันธุ์ ซึ่งไม่มีรายงานการพบเห็นมานานแล้ว แต่เชื่อว่าอาจพอมีหลงเหลืออยู่บ้างในป่าบริเวณชายแดนไทย-กัมพูชา แถบจังหวัดศรีสะเกษ รวมถึงบริเวณลาวตอนใต้และเวียดนาม
- ละอง หรือ ละมั่ง (Eld’s Deer) เป็นกวางขนาดกลาง มีขนสีน้ำตาลแดงตามลำตัว สีขนจะอ่อนและร่วงจนดูสั้นลงมากในช่วงฤดูร้อน ขนหยาบและยาวในฤดูหนาว เขามีลักษณะโค้งขึ้นและกางออก ปลายเขาแตกออกเป็นแขนงเล็ก ๆ พบกระจายพันธุ์ในภาคอีสานตอนใต้ของไทย แต่ปัจจุบันได้ สูญพันธุ์ ไปแล้ว
- สมัน (Schomburgk’s deer) เป็นกวางที่มีขนสีน้ำตาลเข้มตามลำตัว ส่วนท้องมีสีอ่อนกว่า ริมฝีปากล่างและด้านล่างของหางมีสีขาว ตัวผู้มีเขาแตกแขนงออกเหมือนกิ่งไม้ ในอดีตมักกระจายพันธุ์ตามที่ราบลุ่มในภาคกลางของไทย ปัจจุบันกลายเป็น สัตว์ป่าสงวน ที่ได้ สูญพันธุ์ ไปแล้ว
- เลียงผา (Serow) เป็นสัตว์ที่อาศัยอยู่ใน ป่าดิบชื้น ตามบริเวณ ภูเขา ที่มีหน้าผาสูงชัน ลักษณะคล้ายแพะ ลำตัวสั้น ขายาว ตามลำตัวมีขนเส้นเล็กและหยาบสีเทาอมดำ บริเวณท้องมีสีอ่อนกว่า ในวัยอ่อนจะมีขนสีเข้ม และจะอ่อนลงเรื่อย ๆ เมื่อโตขึ้น ถือเป็น สัตว์ป่าสงวนของไทย ที่พบได้ยากและใกล้ สูญพันธุ์ แล้ว
- กวางผา (Goral) เป็น สัตว์ป่าสงวนกับสัตว์ป่าคุ้มครอง ที่มีรูปร่างคล้ายแพะ ตามลำตัวมีขนหยาบและหนาสีเทาหรือน้ำตาลเทา และมีแถบสีดำพาดอยู่กลางหลัง ตัวเมียมีขนสีอ่อนกว่าตัวผู้ ส่วนตัวผู้จะมีเขาหนาและยาวกว่าตัวเมีย ในประเทศไทยพบได้ตาม ป่าไม้ เฉพาะทาง ภูเขา สูงชันในภาคเหนือ แต่ใกล้ สูญพันธุ์ แล้ว
- แมวลายหินอ่อน (Marbled cat) มีขนาดตัวเท่าแมวบ้าน แต่มีหางยาวและขนที่หางเยอะกว่า หัวเล็กกลมมน สีขนมีลวดลายเป็นแถบ ลายดวงคล้ายเสือลายเมฆ หรือที่เรียกว่าลายหินอ่อนนั่นเอง ถือเป็น สัตว์ป่าสงวนปัจจุบัน ที่พบได้ตาม ป่าเพญจพรรณ ของไทย อยู่ในเขตรักษาพันธุ์ สัตว์ป่า ภูเขียว
- เก้งหม้อ (Fea’s muntjac) เป็น สัตว์ป่า จำพวกกวาง บริเวณลำตัวมีขนสีเทาเข้ม ในขณะที่ใบหน้าจะมีสีน้ำตาลเข้ม ส่วนกระหม่อมและโคนขามีสีเหลืองสด และขามีสีดำ จัดเป็นเก้งที่หายากที่สุดในโลก ปัจจุบันใกล้ สูญพันธุ์ แล้ว แต่อาจพบได้ตาม ป่าไม้ บริเวณชายแดนไทย-เมียนมาร์
- สมเสร็จ (Tapir) เป็นสัตว์ที่มีหน้าตาแปลกประหลาด เพราะมีรูปร่างคล้ายหมู แต่ขายาว จมูกยาวคล้ายงวงช้าง ส่วนหางสั้นคล้ายหมี และกีบเท้าคล้ายแรด หากถามว่า สัตว์ป่าสงวน มีอะไรบ้าง ที่ใกล้ สูญพันธุ์ สมเสร็จมลายูคือหนึ่งในนั้น ซึ่งพบได้เฉพาะในทวีปเอเชีย
- พะยูน หรือ หมูน้ำ (Dugong) เป็น สัตว์น้ำ ชนิดแรกของไทยที่ถูกจัดเป็น สัตว์ป่าสงวน ซึ่งอาศัยอยู่ในทะเลเขตอบอุ่น ลักษณะคล้ายแมวน้ำขนาดใหญ่ที่มีรูปร่างอ้วนกลม ส่วนครีบแลดูคล้ายใบพาย ในประเทศไทยพบได้แค่ในหาดเจ้าไหม และรอบเกาะลิบง จังหวัดตรัง ถือเป็นสัตว์ใกล้ สูญพันธุ์ จึงควรช่วยกัน อนุรักษ์ ไว้
- วาฬบรูด้า (Bryde’s whale) จัดเป็นวาฬขนาดใหญ่ที่โตเต็มวัยแล้วจะมีความยาวถึง 15 เมตร ถือเป็นหนึ่งใน สัตว์คุ้มครอง ที่อาศัยอยู่ในทะเลอ่าวไทย กินอาหารด้วยวิธีการกรอง โดยส่วนใหญ่อาหารของวาฬบรูด้าจะเป็นพวกแพลงก์ตอน เคย หมึก และปลาขนาดเล็ก ปัจจุบันอยู่ในสถานะใกล้คุกคาม
- วาฬโอมูระ (Omura’s whale) เป็นวาฬ สายพันธุ์ หายากและไม่ค่อยเป็นที่รู้จักนัก ซึ่งค้นพบครั้งแรกจากซากในปี ค.ศ. 2003 ลักษณะใกล้เคียงกับวาฬบรูด้า แต่หากโตเต็มวัยจะมีความยาวประมาณ 10 เมตร จัดเป็น สัตว์ป่าสงวนของไทย ที่สามารถพบได้ในทะเลทั้งฝั่งอ่าวไทยและฝั่งอันดามัน
สัตว์ป่าสงวน ประเภทสัตว์เลื้อยคลาน
- เต่ามะเฟือง (Leatherback sea turtle) เป็น สัตว์ป่าสงวน ที่คู่ควรแก่การ อนุรักษ์ ไว้ เพราะเป็นเต่าที่ใหญ่ที่สุดในโลก และใหญ่เป็นอันดับ 4 ของ สัตว์เลื้อยคลาน ทั้งหมดที่ยังคงมีชีวิตอยู่ในปัจจุบันด้วย กระดองเต่าชนิดนี้แลดูคล้ายผลมะเฟือง สามารถดำน้ำได้ลึกกว่า 1,200 เมตร ปัจจุบันอยู่ในสถานะไม่มั่นคง
สัตว์ป่าสงวน ประเภทปลา
- ปลาฉลามวาฬ (Whale shark) เป็นปลาหนึ่งเดียวที่อยู่ในลิสต์ สัตว์ป่าสงวนปัจจุบัน ของไทย จึงไม่ต้องสงสัยเลยว่าปลาที่เป็น สัตว์ป่าสงวน มีกี่ชนิด ถือเป็นปลาขนาดใหญ่ที่สุดในโลก มีน้ำหนัก 21 ตัน และยาวถึง 12 เมตร อาศัยอยู่ในทะเลเขตร้อนและเขตอบอุ่น ปัจจุบันกลายเป็น สัตว์น้ำ ที่ใกล้จะ สูญพันธุ์ แล้ว
สัตว์ป่าสงวน ประเภทนก
- นกเจ้าฟ้าหญิงสิรินธร (White-eyed River Martin) เป็นนกที่มีสีดำออกเขียวเหลือบ สะโพกสีขาว หางมีขนคู่กลาง วงรอบตามีสีขาวหนา และปากมีสีเหลืองสดออกเขียว ไม่พบใน ธรรมชาติ ทั่วไป แต่พบในบึงบอระเพ็ด จังหวัดนครสวรรค์ เพียงที่เดียวในโลกเท่านั้น ปัจจุบันกลายเป็น สัตว์ปีก ที่ได้ สูญพันธุ์ ไปแล้ว
- นกแต้วแล้วท้องดำ (Gurney’s pitta) เป็น สัตว์ป่าสงวน ที่เสี่ยงต่อการ สูญพันธุ์ ทั้งตัวผู้และตัวเมียนั้นมีสีสันแตกต่างกัน บางคนอาจยังไม่รู้ว่านกที่เป็น สัตว์ป่าสงวน มีกี่ชนิด ในปัจจุบันจะมีทั้งหมด 4 ชนิด และนกแต้วแร้วท้องดำคือหนึ่งในนั้น ซึ่งเป็น สัตว์ป่าไทย ที่พบได้ทั้งในประเทศไทยและเมียนมาร์
- นกกระเรียนไทย (Sarus crane) เป็นนกที่สูงได้ถึง 1.8 เมตร จัดว่าสูงที่สุดในโลกในบรรดานกบินได้ทั้งหมด และเป็น สัตว์ป่าสงวนของไทย ที่พบได้ในบางพื้นที่ของอนุทวีปอินเดีย เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ รวมถึงประเทศออสเตรเลีย นับเป็นนก สายพันธุ์ หนึ่งที่เคย สูญพันธุ์ ไปแล้ว และถูกเพาะพันธุ์ขึ้นมาอีกครั้ง
- นกชนหิน (Rhinoplax vigil) เป็น สัตว์ป่าสงวน 2567 ชนิดที่ 20 ถูกจัดอยู่ในประเภท สัตว์ปีก ตามพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2564 นกชนหินเป็นนกขนาดใหญ่ในวงศ์นกเงือก พบได้ทั้งในประเทศไทย มาเลเซีย สุมาตรา และบอร์เนียว ถือเป็นนก สายพันธุ์ หนึ่งที่เสี่ยงขั้นวิกฤติต่อการ สูญพันธุ์
ชวนอนุรักษ์สัตว์ป่าสงวน ไทยให้คงอยู่ในธรรมชาติ ช่วยสร้างสมดุลให้กับระบบนิเวศ
เราปฏิเสธไม่ได้ว่า สัตว์ป่าสงวน2567 คือ หนึ่งในทรัพยากร ธรรมชาติ ที่มีความสำคัญต่อระบบนิเวศ แต่อย่างที่ทราบกันว่าในปัจจุบัน สัตว์ป่าสงวน มีจำนวนน้อยลงเรื่อย ๆ บางครั้งเราจะพบ ซากสัตว์ป่า ที่ถูกลักลอบฆ่าด้วยน้ำมือมนุษย์ ถือเป็นเรื่องที่น่าเศร้ามาก ๆ ด้วยเหตุนี้เราจึงอยากเชิญชวนให้ทุกคนช่วยกันอนุรักษ์สัตว์ป่ารณรงค์และต่อต้านการล่า สัตว์ป่าสงวน 20 ชนิด ในประเทศไทย รวมถึงหยุดทำลายที่อยู่อาศัยของสัตว์ทุกชนิดด้วย เพราะถ้าขาด สัตว์ป่า เหล่านี้ไปจะส่งผลเสียต่อระบบนิเวศไม่น้อยเลยทีเดียว
อ่านบทความเพิ่มเติมได้ที่ animal2you.com
เปิดประตูสู่โลกใต้ท้องมหาสมุทรกับ 7 สัตว์ทะเล สิ่งมหัศจรรย์ใต้ท้องน้ำ